Persian1400web

 

استخوان شناسی (Osteology) Bone:

 

استخوانها اسکلت بدن را تشکیل می دهند که از نظر ظاهری به 5 دسته تقسیم می شوند:

1- طویل   Long

2- کوتاه   Short

3- پهن  Flat

4- حفره دار   Pneumatic

5- نامنظم   Irregular

از اتصال استخوانها با یکدیگر فضاهایی در اسکلت بوجود می‌آید که دستگاههای مختلف در آن قرار می گیرند.

1- استخوان طویل: یک تنه و دو سر دارد. دارای کانال مرکزی است. مانند ران و بازو.

2- استخوان کوتاه: کوتاه بوده و دارای یک کورتکس نازک هستند. محتوای آنها اسفنجی مانند استخوان مچ.

3- استخوان پهن: از دو ورقه استخوانی نازک که بین آنها بافت اسفنجی است. مانند استخوان کتف

4- استخوان حفره‌دار: استخوانهایی که دارای حفرات هوایی هستند مانند استخوانEthmoid  و پروانه‌ ای. حفرات محل عبور اعصاب و رگها هستند.

 

5- نامنظم: شکل هندسی مشخصی ندارند. مانند مهره های بدن.

تعداد کل استخوانها حدوداً 200 عدد می باشد.

 

تقسیم بندی استخوان بندی (Skeletal division):

 

 

اسکلت ضمیمه توسط کمربند شانه ای و لگنی به استخوان محوری متصل می گردد. استخوان سینه، دنده ها و مهره ها در ناحیه سینه محفظه ای را تشکیل می دهند که قفسه سینه (Thoracic cage) گفته می شود.

 

استخوان سینه یا جناغ Sternum

 

این استخوان در جلوی قفسه سینه واقع شده است. کناره های طرفی جناغ بریدگی هایی دارد که محل اتصال غضروف دنده های اولی تا هفتم است. این بریدگی ها بصورت تو رفتگی می باشد.

کناره فوقانی دسته دارای بریدگی است که زیر پوست گردن لمس می گردد که آنرا  بریدگی گردنی Jugular گویند. به این بریدگی Supra sternal noth هم می گویند. در طرفین بریدگی، بریدگی دیگری است که مربوط به استخوان ترقوه است که بریدگی ترقوه گفته می شود. استخوان ترقوه (چمبر) با دسته جناغ در این محل مفصل جناغی- چمبری (Sterno-cavicular joint) را می‌سازد.

دنده دوم در حد فاصل دسته و جسم استخوان جناغ قرار دارد که این ناحیه را زاویه سینه می نامند. بین دسته و تنه بافت لیفی غضروفی است را این دو قسمت را بهم متصل می کند. این مفصل را مفصل دسته ای- جناغی گویند.

زایده خنجری که در انتهای تحتانی جناغ قرار دارد تا 40 سالگی غضروفی است و بعداً استخوانی می گردد. سطح قدامی استخوان جناغ محل اتصال عضلات جناغی-چنبری-پستانی و سینه ای بزرگ است و سطح خلفی در بالا محل اتصال عضلاتی است که به ناحیه گردن می روند. در پایین محل اتصال عضله عرضی سینه است.

 

 

چند نکته بالینی در مورد استخوان جناغ:

1- محل اتصال دسته به تنه برآمدگی قابل لمس دارد که زاویه جناغی (زاویه لوئیس) گفته می شود. طرفین این زاویه غضروف دنده دوم متصل است و از طریق آن می توان دنده ها را شمرد.

2- استخوان جناغ چون در طرفین با غضروفهای دنده ای مفصل شده است یک حالت الاتیسیته داشته و در مقابل سریعاً ضربات کمتر دچار شکستگی می شود. در صورت شکستگی و یا جابجایی استخوان به عقب بایستی سریعاً درمان شروع گردد (بعلت تحت فشار گرفتن قلب).

3- از برش طولی در سراسر جناغ اعمال جراحی باز قلب استفاده می شود.

4- بعلت در دسترس بودن استخوان جناغ، بسهولت می توان به بافت مغز قرمز استخوان دست یافت.

5-  اگر تنه در تولد بیش از اندازه جلو آمده باشد دنده ها را نیز جلو می آورد فرد سینه کبوتری و زمانی که به عقب رفته باشد سینه قیفی نامیده می شود. اگر در سینه قیفی فشار زیاد بر قلب وارد گردد بایستی عمل جراحی گردد.

 

 

دنده ها: Ribs

در ساختمان توراکس 12 جفت دنده شرکت دارند. دنده ها به دو دسته حقیقی و کاذب تقسیم می شوند.

دنده های حقیقی:

دنده هایی که با غضروف مستقل به جناغ متصل هستند (7 دنده).

دنده های کاذب:

اتصال مستقیم به جناغ ندارند (دنده های 8، 9، 10) و یا به جناغ وصل نمی شود (دنده های مواج-جفت دنده های 11 و 12).

دنده های 8 و 9 و 10 ابتدا یکی شده سپس به غضروف دنده هفتم متصل می گردند. زاویه زیگفوئید حدود 75 درجه است.

انتهای قدامی در جلو به وسیله‌ی غضروف به جناغ متصل می گردد.

تنه دنده محل اتصال عضلات است. طول دنده ها از دنده اول تا هفتم افزایش و از هفتم تا دوازدهم کاهش می یابد.

 

نکات بالینی:

1- بین هر دو دنده فضایی به نام فضای بین دنده ای وجود دارد. هر فضای بین دنده‌ای موجب سهولت شمارش دنده‌ها می‌باشد. این فضاها در ناحیه خلفی کمتر و قدامی بیشتر می گردد.

2- برای پونکسیون مایع پلورال از فضای ششم یا هفتم (زیر بغلی) استفاده می گردد. پونکسیون از ناحیه خلفی بعلت احتمال صدمه زدن به عصب خطرناک است.  در قسمت قدامی نیز اعصاب و عروق بین دنده ای وجود دارد و برای این عمل مناسب نیست. بهترین مکان قسمت در طول خط میانی زیر بغلی Mid axillary است. در فضای بین دنده ای هفتم به پائین هم نباید سوزن زد چون احتمال صدمه به دیافراگم وجود دارد.

3- شکستگی دنده در کودکان به ندرت اتفاق می افتد در بالغین بیشتر در ناحیه زاویه دنده است و احتمال شکستگی در دنده اول و دوم (بعلت محافظت توسط استخوان ترقوه) و 11 و 12 (بعلت آزاد بودن و داشتن تحرک) کمتر است.

 

ستون مهره ها(Vertebral column):

از پیچیده ترین قسمتهای اسکلت بدن است. این ستون اسکلت محوری را تشکیل می دهد. از قاعده جمجمه شروع شده و تا ناحیه لگن ادامه دارد. تعداد مهره ها 33 عدد است ولی مهره خارجی و دنبالچه به هم جوش خورده بنابراین در فرد بالغ تعداد 26 عدد است.

تقسیم بندی منطقه ای ستون مهره ای

1- مهره های گردن 7 مهره      (Cervical vertebrae)

2- مهره های سینه 12 مهره    (Thoracic vertebrae)

3- مهره های کمری 5 مهره     (Lumbar vertebrae)

4- مهره های خاجی (ساکروم)   (Sacral vertebrae) 5 عدد جوش خورده که در بالغین 1 عدد محسوب می شود.

5- مهره دنبالچه   (Coccyx vertebrae) 1 عدد بوده و از جوش خوردن چهار مهره تکامل نیافته ایجاد می شود.

 

 ویژگی های قوس مهره ای:

از دونیم قوس راست و چپ تشکیل شده که هر نیم قوسی شامل:

1- لمینا Lamina یا تیغه در قسمت خلفی

2- پدیکول یا پایه در قسمت قدامی

از تلاقی لامیناها زایده خلفی بنام زاید ‌خاری ایجاد می شود که قابل لمس است.

از تلاقی لامینار و پدیکول 3 زائده حاصل می شود.

1- زائده عرضی Transverse process (زوج می باشد)

2- زائده مفصلی فوقانی (2 زائده که به سمت بالا امتداد دارد. جهت رویه مفصلی آن به عقب است.)

3- زائده مفصلی تحتانی (2 زائده که به سمت پایین امتداد دارد. جهت رویه مفصلی آن به جلو است.)

 

سوراخ بین مهره ای:

از این سوراخ ها ریشه های نخاعی عبور می کند (بین دو مهره‌ واقع است.)

کانال نخاع: محلی که نخاع عبور می کند.   Vertebral canal

 

بررسی ستون مهره ای به عنوان یک کل:

طول ستون مهره در حالت ایستاده cm2 کم تر می شود. در افراد مسن طول ستون مهره به دو دلیل کم می شود: الف- کم شدن ارتفاع دیسکهای بین مهره ای؛ ب- تشدید انحنای ستون مهره ای بویژه در ناحیه سینه ای.

 حداکثر وزن قابل تحمل 355 کیلوگرم حداکثر کشش 152 کیلوگرم نیرو است. ضعیف ترین قسمت در ناحیه گردن واقع است.

بیشترین صدمات در:

1- جایی که یک ناحیه نسبتا ثابت به یک قسمت متحرک متصل می شود؛ مانند ناحیه‌ی سینه ای کمری.

2- جایی که نیرو به طریق اهرمی اثر می کند؛

3- جایی که نیرو مستقیم اثر کند؛ مانند دنبالچه.

 

 

انحناهای ستون مهره ای:

ستون مهره ای شامل 4 انحناست:

1- انحنای ناحیه گردن؛ با تحدب قدامی که تا دومین مهره سینه ای ادامه دارد. این انحنا خفیف تر است و یک ماه پس از تولد ایجاد می گردد.

2- انحنای ناحیه سینه ای؛ تقعر قدامی

3- انحنای ناحیه کمری؛ تحدب قدامی از دوازدهمین  مهره کمری شروع می شود. در اواخر سال اول و شروع به راه رفتن بچه ایجاد می گردد.

4- انحنای ناحیه خارجی و دنبالچه؛ تقعر قدامی دارد که برای جا دادن احشای لگنی ایجاد شده و از ابتدا وجود دارد.

 

نقش انحناها:

ضربه های عمومی وارد بر ستون مهره ای را جذب می کند و مانع از انتقال ضربه های عمودی بطور مستقیم به ستون مهره ای می شود.

بطور کلی ستون مهره ها 3 وظیفه مهم در بدن دارد.

1- تحمل وزن؛ که به علت داشتن انحنا می تواند وزن زیادی را تحمل نماید.

   (n  تعداد قوس و R مقاومت ستون)

طبق رابطه بالا اگر 4 انحنا در ستون فقرات وجود داشته باشد. مقاومت ستون فقرات 17 برابر بیشتری از ستون مشابهی است که مستقیم باشد.

2- محافظت از نخاع؛

3- حرکت؛ ستون مهره ها در حرکت اندام ها و حالتهای مختلف نقش اساسی دارد.

 

دیسک بین مهره ای:

 

شکستگی مهره ها بیشتر در T₁₂، L₁ و L₂ اتفاق می افتد که معمولاً به علت ضربه، فشار در اثر سقوط از ارتفاع و با حادثه ای مانند تصادف اتفاق می افتد.

در مهره های گردن 7 مهره وجود دارد. که مهره اول گردن را اطلس Atlas و مهره دوم را Axis گویند. مهره دوم یا Axis دارای ویژگی خاصی است. این مهره دندانه ای دارد که سبب می شود مهره اول و جمجمه حول محور آن گردش نماید.

 

مفاصل قفسه سینه

این مفاصل موجب می‌شوند که قفسه سینه به عنوان یک ساختمان متحرک که حجم آن در موقع دم و بازدم تغییر می‌کند، عمل نماید.

1- مفصل دسته‌ای ـ جناغی: این مفصل بین دسته و تنه استخوان جناغ ایجاد می‌شود، یک مفصل غضروفی است و حرکت جزئی آن در عمل تنفس اهمیت دارد.

2- مفاصل مهره‌ای- دنده‌ای: این مفاصل بین سر دنده‌ها با تنه مهره هم شماره خود و مهره بالاتر به وجود می‌آید و از نوع مفاصل حقیقی Synovial می‌باشد.

3- مفاصل دنده‌ای عرضی: این مفاصل بین تکمه دنده‌ها و زوائد عرضی مهره مربوط (مهره هم‌شماره دنده) ایجاد می‌شود و از نوع حقیقی است.

4- مفاصل دنده‌ای -غضروفی: بین غضروف هر دنده با انتهای قدامی آن ایجاد می‌شود و از نوع مفاصل غضروفی بدون حرکت می‌باشد.

5- مفاصل غضروفی- جناغی: این مفاصل بین غضروف دنده‌ها و کنار طرفی جناغ ایجاد می‌شود. مفصل غضروف دنده اول با جناغ از نوع بدون حرکت بوده و به استحکام اندام فوقانی و مفصل شانه کمک می‌کند. در صورتی که مفاصل بین غضروف‌های دنده‌های دوم تا هفتم حقیقی یا سینوویال هستند.

6- مفاصل بین مهره‌ای: این مفاصل بین مهره تشکیل شده و به دو دسته تقسیم می‌شود:

الف) مفاصل بین تنه مهره‌ها که از طریق دیسک‌های بین مهره‌ای تشکیل می‌شود و از نوع مفاصل کاذب غضروفی است و دارای حرکت نیست.

ب) مفاصل قوس مهره‌ای که بین زوائد مفصل فوقانی و تحتانی یک مهره با زوائد مفصل مهره بالاتر و پایین‌تر ایجاد می‌شود و از نوع مفاصل حقیقی است. این مفاصل دارای حرکات Flexion، Extension و Rotation هستند. به علت وضعیت زوائد مفصلی در ناحیه سینه‌ای گردش یا روتاسیون با دامنه بیشتری نسبت به نواحی کمری و گردنی وجود دارد. در صورتی که حرکات فلکشن و اکستنشن در فقرات گردنی و کمری آزادتر است.

 

 

ویژگی‌های مهره‌های کمری

تعداد آنها 5 مهره است. اندازه آنها بزرگ بوده تا بتوانند وزن زیاد را تحمل کنند. برخی از ویژگی ها عبارتنداز:

1- فاقد رویه مفصلی برای دنده‌ها هستند.

2- فاقد سوراخ عرضی هستند.

3- تنه مهره‌ای درشت است.

4- سوراخ مهره‌ای سه گوش است. از سوراخ‌های مهره‌ای سینه بزرگتر و از سوراخ مهره‌های گردنی کوچکتر است.

5- زائد خاری افقی، چهار گوش و ضخیم است.

 

 

اسکلت اندام فوقانی

اسکلت اندام فوقانی عبارتند از:

استخوان چمبر ترقوه (Clavicle)، استخوان شانه Scapula، استخوان بازو Humerus، استخوان های ساعد شامل دو استخوان زند زبرین (زند اعلی)Radius و استخوان زند زیرین (زند اسفل) Ulna، استخوانهای مچ دست Carpus، استخوانهای کف دست Metacarpus  و استخوانهای انگشتان شامل بند Phalanx.

 

ترقوه یا چمبر (Clavicle)

به شکل کمان یا حلقه است. دارای خصویات منحصر بفردی است. اولین استخوانی است که در بدن شروع به تشکیل می کند (هفته پنج تا هفتم جنینی). از استخوانهای دراز فاقد مجرا است. شایعترین استخوانی است که دچار شکستگی می شود. ترقوه در جدار قدامی و طرفی توراکس قرار می گیرد. چمبر دارای انتهای جناغی sternal end و انتهای آکرومیال است.

این استخوان موجب می شود که اندام فوقانی از تنه فاصله داشته باشند. در شکستگی ها با بی‌حرکت کردن اندام فوقانی درمان انجام می شود.

 

استخوان شانه (کتف) Scapula

 در جدار خلفی، فوقانی و طرفی توراکس واقع شده است. از دنده 2 تا 7 رادر بر می گیرد و بین تعداد زیادی عضله واقع شده است. این استخوان تماس مستقیم با دنده ها ندارد.

استخوان شانه دارای سه زائده است:

1- زائده غرابی Coracoid process

2- زائده خاری Spinous

3- زائده آکرومی (سرشانه ای) Acromion

 شکستگی بندرت اتفاق می افتد. در رفتگی های این استخوان در ناحیه مفصل گلنوهومرال زیاد است. مفصل گلنوهومرال یک مفصل حقیقی و متحرک ترین مفصل بدن است.

در رفتگی ها این مفصل زیاد است:

الف) زیرا سر استخوان هومروس (بازو) بزرگ است و حفره گلنوئید کوچک و کم عمق است (عدم تطابق سطح مفصلی).

ب) تحرک این مفصل بسیار زیاد است.

ج) کسپول مفصلی آن شل است و از این رو دچار دررفتگی می شود بویژه در جهت قدامی.

 

استخوان بازو   Humerus:

از استخوانهای دراز است. در بالا به استخوان کتف و در پائین با استخوان ساعد مفصل می شود. قسمتهای مهم آن:

1- سر Head : نیم کره ای که داخل حفره گلنوئید قرار دارد و مفصل شانه را تشکیل می دهد.

2- گردن تشریحی: شیاری که اطراف سر را احاطه کرده است.

3- گردن جراحی: قسمتی از استخوان که سر را به تنه وصل نموده و دارای زاویه منفرجه است.

4- بخش انتهایی دارای دو قسمت داخلی و خارجی است. یک بخش به نام قرقره که به زند زیرین متصل می‌گردد و قسمتی دیگر سرک که به زند زبرین وصل می‌شود.

بیماری شانه یخ‌زده:   Frozen shoulder

اگر شانه به مدت زیادی بی حرکت باشد مفصل حالت خشکی پیدا می‌کند.

 

استخوان های ساعد Forearm:

از دو استخوان زند زبرین Radius و زند زیرین Ulna تشکیل شده است. این دو استخوان در بالا و پائین با هم مفصل می شوند. در بالا به استخوان بازو و در پائین به استخوانهای مچ مفصل می گردند. در وضعیت آناتومیک اولنا در سمت داخل و رادیوس در سمت خارج (Lateral) قرار می گیرد.

دو زائده مهم در ساعد وجود دارد (در زند زیرین).

زائده آرنجی: دربالای زند زیرین است که حفره مفصلی قرقره ای را در بالا و عقب محدود می کند.

زائده منقاری: قسمت پایین و جلو حفره قرقره ای را می سازد.

 

استخوانهای مچ دست  Carpus:

از 8 استخوان درست شده که در دو ردیف ابتدایی Proximal row و انتهایی Distal row قرار گرفته اند. ردیف فوقانی با ساعد مفصل می شود و ردیف تحتانی با قاعده استخوانهای کف دستی مفصل می شوند.

 

استخوانهای کف دست:Metacarpus

شماره گذاری آنها از سمت شست است، یعنی از خارج به داخل. هر استخوان یک تنه و دو انتها دارد. که انتهای فوقانی یا proximal با ردیف تحتانی استخوانهای مچ مفصل می گردد.

 

بندهای انگشتان   phalanx

 

 استخوانهای اندان تحتانی عبارتند از:

1- لگن  Hip

2- استخوان ران       Femur

3- استخوانهای ساق که دو تا هستند: 1- درشت نی Tibia    2- نازک نی Fibula

4- استخوانهای مچ پا Tarsus

5- استخوانهای کف   Metatersus

6- بندهای انگشتان Digits

 

استخوانهای سر و صورت:

مجموعه استخوانهایی که اسکلت سرو صورت را تشکیل می دهند. محفظه استخوانی به نام جمجمه (Skull) را شکل می دهند. این محفظه مغز را خود جای داده است.

در تشکیل جمجمه 22 قطعه استخوان شرکت دارد که 8 قطعه مربوط به سر و 14 قطعه مربوط به صورت است.

8 قطعه استخوان سر:

استخوانهای فرد 4 قطعه:

1- پیشانی  Frontal

2- غربالی    Ethmoid

3- شب پره ای  Sphenoid

4- پس سری  Occipital

استخوانهای زوج 4 قطعه:

گیجگاهی   Temporal

آهیانه ای Parietal

 

 استخوانهای مهم صورت:

فک بالایی Maxilla

فک پایین  Mandibular bone

 

استخوان پیشانی Frontal bone:

دارای یک قسمت عمودی و یک قسمت افقی است و در تشکیل سقف جمجمه و کمی هم در تشکیل کف آن شرکت دارد. قسمت عمودی استخوان قسمتی از سقف جمجمه و نیز پیشانی راه می‌سازد.

سطح خارجی بخش عمودی: در قسمت پیشانی برجستگی صاف است به نام Glabella.

سطح داخلی بخش عمودی با استخوان غربالی ارتباط دارد. روی سیستم اعصاب مرکزی را مننژ که 3 لایه دارد می‌پوشاند، لایه خارجی آن سخت‌شامه است که در بعضی جاها دو لایه شده و ایجاد سینوس‌های مغزی می‌کند. یکی از این سینوس‌ها، سینوس ساجیتال فوقانی است. این سینوس از بخش عمودی استخوان فرونتال شروع شده و به عقب می‌رود و در سطح تحتانی و سطح داخلی استخوان آهیانه و نیز روی استخوان پس‌سری امتداد می‌یابد. کناره‌های بخش عمودی با استخوان آهیانه و بال بزرگ استخوان شب پره‌ای (پروانه‌ای) مفصل می‌شود.

 

استخوان غربالی Ethmoid:

در قسمت قدامی کف جمجمه (قاعده) قرار گرفته و بخشی از دیواره داخلی حفره کاسه چشم، دیواره خارجی و سقف حفره بینی و دیواره میانی بینی را تشکیل می‌دهد. سطح فوقانی با استخوان پیشانی مفصل شده است. سطح تحتانی این استخوان با استخوان‌های فک فوقانی Maxilla و سطح خلفی با استخوان پروانه مفصل می‌گردد.

 

استخوان شب پره‌ای یا پروانه Sphenoid:

این استخوان در قاعده جمجمه قرار گرفته و دارای تنه و دو بال بزرگ و دو بال کوچک است که در طرفین تنه قرار گرفته‌اند. علاوه بر آن استخوان دارای دو پاست که از تنه به پایین امتداد دارد. این استخوان با استخوان غربالی، استخوان پس سری، استخوان گیجگاهی و استخوان پیشانی در ارتباط است.

 

 

استخوان پس سری Occipital:

این استخوان قسمتی از کف جمجمه و قسمت اعظم عقب کاسه سر را تشکیل می‌دهد. دارای یک سوراخ بزرگ است که طناب نخاعی و شریان مهره‌ای از آن عبور می‌کند.

این استخوان از سه قسمت اصلی تشکیل شده است.

1- صدف Squamous part: در عقب سوراخ بزرگ قرار دارد.

2- بخش قاعده‌ای Basilar part: از سوراخ تا استخوان شب پره‌ای کشیده شده است.

3- قسمت طرفی Lateral part: در نمای خارجی دارای دو برآمدگی مشخص به نام کندیل است که سطوح مفصلی برای مفصل شدن با مهره اول گردن (اطلس) پیدا نموده‌اند. در مجاورت کندیل‌ها مجرای مشخصی به نام مجرای زیرزبانی (Hypoglossal Canal) که محل عبور عصب زوج 12 (عصب حرکتی برای عضلات زبان) است، دیده می‌شود.

 

استخوان گیجگاه Temporal Bone:

استخوان گیجگاه از چهار قسمت تشکیل شده است:

1- بخش صدفی Squama

2- بخش خاره‌ای ـ پستانی Petro mastoid

3- زائده نیزه‌ای .Styloid proc

4- بخش گوش Tympanic part

 

1- بخش صدفی:

بخشی را تشکیل که محل اتصال عضله گیجگاهی است. از قسمت پایین آن زائده‌ای خارج می‌شود به نام زائده گونه‌ای Zigomatic proc. که با استخوان گونه قوس گونه‌ای را ایجاد می‌کند و محل اتصال عضله ماضعه Masseter می‌باشد.

 

2- قسمت خاره‌ای ـ پستانی:

دارای دو بخش پستانی و خاره است.

بخش پستانی: بخش خلفی استخوان گیجگاهی را تشکیل می‌دهد. سطح خارجی آن زبر بوده و محل اتصال عضلات است.

بخش خاره: به شکل هرم سه وجهی است که راس آن مجاور تنه استخوان پروانه و قاعده آن متصل به صدف و ماستوئید است. حد فاصل خاره و استخوان پس سری سوراخ بزرگی است که از هر دو استخوان گیجگاهی و پس سری درست شده است و سوراخ ژوگولار نامیده می‌شود. در ضخامت خاره اعضاء شنوایی و تعادلی قرار دارند.

 

 

استخوان آهیانه Parietal:

این استخوان در قسمت طرفی جمجمه قرار دارد. هر دو استخوان در وسط با یکدیگر مفصل شده و درز ساجیتال را ایجاد می‌کند. سطح داخلی دارای شیارهای مشخصی است که مربوط به شریان مغزی میانی است. استخوان آهیانه با استخوان پیشانی، پس‌سری و گیجگاهی در ارتباط است.

 

استخوان‌های صورت:

استخوان فک فوقانی Maxilla

بزرگترین استخوان زوج صورت است. بیشترین قسمت سقف دهان، کف حفره بینی، جدار خارجی بینی و کف حفره چشم را می‌سازد.

 

استخوان کام Plalatine bone

استخوان کام در عقب زائده کامی استخوان فک فوقانی قرار دارد و در مجموع بخش خلفی سقف دهان را درست می‌کند.

 

استخوان فک پایین Mandibular bone

بزرگترین استخوان صورت است. دارای یک تنه به شکل نعلی و دو شاخه می‌باشد. شاخه‌ها به صورت عمودی واقع شده است و محل اتصال تنه و شاخه‌ها زاویه فک می‌باشد.